Gừng là cây gia vị rất phổ biến trong đời sống hàng ngày. Xuất phát từ thực tế giống gừng truyền thống là lấy củ để làm giống trồng lại, dẫn đến cây bị thoái hóa, nhiễm bệnh nhiều, năng suất thấp, hiệu quả sản xuất không cao, không đáp ứng được yêu cầu về giống của người dân trồng gừng. Do đó trồng gừng nuôi cấy mô là giải pháp hữu hiệu giúp cây trồng hạn chế được bệnh cháy lá, thối củ,… nhằm tăng năng suất, chất lượng gừng hiện nay.
1.Giống trồng: Cây giống gừng là cây được cấy mô từ giống gừng địa phương, cây có từ 5 lá trở lên, cây cao từ 10 cm trở lên, cây xanh tốt, không sâu bệnh.
Ảnh: Nuôi dưỡng cây gừng giống nuôi cấy mô
2. Thời vụ trồng: Thời gian sinh trưởng của gừng từ 8 - 10 tháng tùy từng giống và gừng trồng từ đầu mùa xuân. Tuy nhiên, để thu hoạch vào dịp tết nguyên đán nên trồng gừng vào tháng 4 - 5 và đến tháng 11 - 12 ta có thể thu hoạch gừng.
3. Giá thể trồng: Gừng là loại cây ưa đất tơi xốp, nhiều phân hữu cơ. Pha trộn giá thể gồm trấu, tro trấu, đất, phân chuồng hoai mục theo tỷ lệ 1:1:1:1; hỗn hợp giá thể trộn thêm vôi nông nghiệp với liều lượng 200 g/bao, lớp giá thể trong bao gừng cao từ 30 cm trở lên, chú ý thoát nước vì cây gừng rất sợ úng. Trước khi trồng nên xử lý giá thể, phòng ngừa bệnh thối rễ bằng thuốc Ridomyl Gold 68WP.
4. Bao trồng: Sử dụng bao tải hoặc bao nylon có cắt lỗ thoát nước, kích thước bao nên từ 40 - 50 cm trở lên để tạo không gian phát triển cho củ.
5. Mật độ trồng: Trồng cây cách cây 30 cm, hàng cách hàng 50 cm tương đương 20.000 bụi/ha.
6. Chăm sóc:
- Tưới nước: Giai đoạn đầu tưới 3 ngày/ lần. Trước thu hoạch 1 tháng ngưng tưới nước.
- Làm cỏ: Nhổ cỏ từ 1 - 2 tháng/ lần khi thấy cỏ cạnh tranh dinh dưỡng và trước mỗi lần bón phân cho cây.
- Phân bón: Bón phân theo công thức 110N - 30 P2O5 - 100 K2O, chia làm 4 lần bón, mỗi lần bón ¼ lượng phân.
Lần 1: 30 NST
Lần 2: 60 NST
Lần 3: 90 NST
Lần 4: 120 NST
- Phòng trừ Sâu, bệnh:
+ Phòng trừ sâu
Sâu ăn lá: Sâu ăn lá thường ăn lá non làm giảm sức sinh trưởng cây gừng, cần phát hiện phun thuốc khi sâu ở tuổi 1 - 2 bằng các loại thuốc trừ sâu thông thường.
Sâu đục thân: Sâu đục thân xuất hiện khi cây gừng được 3-4 tháng tuổi, sâu đục vào bên trong ăn phần non, nếu phát triển mạnh sẽ làm giảm năng suất gừng trồng, dùng các loại thuốc có tính lưu dẫn. Chú ý nên phun khi thuốc bướm sâu đục thân xuất hiện thì phòng trừ đạt hiệu quả cao.
+ Phòng trừ bệnh
Bệnh cháy lá: Do nấm Pyricularia grisea thường gây hại nặng trong những ngày có ẩm độ cao, ít nắng có nhiều sương mù. Vết bệnh là những vết có hình thoi màu trắng xám, nhiều vết bệnh có thể liên kết lại làm cháy cả lá. Bệnh nặng làm các lá bị cháy cây còi cọc, phát triển kém, giảm năng suất, đôi khi bệnh làm cháy rụi cả bụi gừng.
Biện pháp phòng trừ: Vệ sinh nơi trồng sạch sẽ, gom những cây bị bệnh đem chôn, chọn giống sạch bệnh, thăm ruộng thường xuyên. Nếu phát hiện trên lá có đốm bệnh, nên ngắt bỏ để hạn chế lây lan, phun một rong các loại thuốc sau Fuji-one 40 EC, Rovral 50WP, Racide 30WP, phun từ 7 - 10 ngày/lần.
Bệnh thối vàng: Do nấm Fusarium gây vàng lá, sau đó rụng và chết tương đối chậm.
Phòng trị: xử lý đất và giống trước khi trồng bằng một trong các loại thuốc: Appencard, Carban, Carbenzim, Ridomyl, Score.
Bệnh thán thư: Do nấm Collectotrichum sp gây hại. Triệu chứng: vết bệnh có màu vàng lan từ mép lá vào trong làm khô lõm lá. Bệnh thường gây hại nặng trong mùa mưa và có nhiệt độ cao, mùa nắng bệnh ít gây hại hơn. Biện pháp phòng trừ: thu gom và tiêu hủy những bộ phận bị bệnh để tránh lây lan; bón phân cân đối, nhất là tránh bón thừa đạm, khi trời ẩm ướt, sương mù nhiều nên phun thuốc hóa học ngừa hoặc phun khi bệnh mới chớm. Một số thuốc có hiệu quả với bệnh thán thư: Antracol 70WP, Amista 250sc, Mataxyl 500WP.
Bệnh thối củ (rễ): bệnh thối củ gừng có 2 dạng: bệnh thối khô củ gừng do nấm Rhizoctonia solani gây ra, thối nhũn ướt là do vi khuẩn Erwinia carotovora gây ra.
Thối củ do nấm: vết bệnh đầu tiên là những đốm màu nâu xám, rộng khoảng 3 - 5 cm, có những lá bị úa vàng và rũ xuống. Nấm bệnh tấn công vào phần gốc cây gần mặt đất. Bệnh nặng vết bệnh lan rộng ra, không có hình dạng nhất định, xung quanh có viền nâu đen, phần lớn vết bệnh có xu hướng lan xuống phía gốc làm thối một phần củ, vết bệnh thối khô và xốp, bệnh nặng có thể làm chết cả cây và thối củ hoàn toàn.
Bệnh sinh sản bằng hạch nấm, hạch nấm tồn tại rất lâu trong đất, có thể tới 2 - 3 năm. Hạch nấm trong đất, nảy mầm thành sợi nấm, xâm nhập vào gốc và củ gừng. Thời tiết nóng và ẩm là điều kiện thuận lợi cho bệnh phát triển.
Thối củ do vi khuẩn: Vết bệnh lúc đầu là một đốm nhỏ màu nâu xám hơi mọng nước. Sau đó vết bệnh lớn dần và ăn sâu vào bên trong làm củ bị thối. Thối củ do vi khuẩn khác với bệnh thối khô do nấm là củ bị mềm nhũn, cắt ngang chỗ thối thấy có dịch nhờn hoặc khi ấn tay vào có xì mủ hoặc nước, có mùi hôi rất khó chịu. Cây bị bệnh lá úa vàng và đỗ gục. Bệnh còn gây hại trong thời gian bảo quản. Vi khuẩn tồn tại trong đất, xâm nhập vào củ qua vết thương.
Biện pháp phòng trị: Để hạn chế mầm bệnh tấn công củ và dễ dàng cách ly cây bị bệnh để tránh lây lan, nông dân thường trồng gừng trong sọt hoặc trong bao. Nguyên liệu đất được phơi khô, trộn với phân hữu cơ và nấm Trichoderma sp, 5g Trichoderma cho 4 bao, vệ sinh đồng ruộng, thu dọn tàn dư cây trồng sau thu hoạch. Khi phát hiện trên luống gừng có triệu chứng thối củ thì nên tách củ bị thối loại bỏ để hạn chế lây lan, đầu vụ bón vôi cho đất, thoát nước tốt.
Khi xác định là bệnh thối khô thì phun thuốc Anvil 5SC, Bonanza 100SL. Nếu bệnh thối nhũn do vi khuẩn thì phải sử dụng thuốc đặc trị vi khuẩn như New kasuran16.6.BTN, Starner 20 WP.
7. Thu hoạch và bảo quản: Tùy vào mục đích sử dụng, có thể thu hoạch gừng từ 5 tháng trồng trở đi. Gừng để làm giống thì phải thu hoạch sau khi trồng 8 - 9 tháng, Trong giai đoạn này lá cây gừng đã bắt đầu chuyển sang màu vàng, cong lại, một số lá bắt đầu khô héo cẩn thận dùng cuốc để thu hoạch gừng, tránh làm xây xát củ (làm giảm giá trị thương phẩm và khó bảo quản), sau đó nhổ cả bụi, giũ sạch giá thể, chất thành khóm và tiến hành cắt lấy củ.
Gừng cần được bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát. Trong quá trình tồn trữ và bảo quản có thể sử dụng một số hóa chất đặc hiệu để phòng ngừa côn trùng cắn phá.
Ảnh: Trồng Gừng nuôi cấy mô tại Trung tâm Giống và Hoa kiểng tỉnh Bến Tre
Tác giả: Nguyễn Hồng Xuân - Trung tâm Giống và Hoa kiểng tỉnh Bến Tre
