KỸ THUẬT NHÂN GIỐNG SẦU RIÊNG
Sầu riêng là cây ăn trái rất nổi tiếng và có giá trị kinh tế cao, không chỉ ở Việt Nam mà còn nhiều nước trên thế giới. Với hương vị rất đặc trưng: vị ngọt béo, ngon và mùi thơm độc đáo. Hiện có những giống rất ngon đã được tuyển chọn và công nhận như giống: Sầu riêng cơm vàng hạt lép, sữa hạt lép, Ri-6, mongthong …
I. Những qui định chung
- Có địa điểm sản xuất, kinh doanh giống cây trồng đáp ứng tại Điều 22 và 23 của Luật Trồng trọt.
- Có giấy cây đầu dòng, vườn cây đầu dòng được cơ quan chức năng công nhận.
- Có công bố chất lượng cây giống khi xuất vườn đúng quy định và đã được cơ quan chức năng ra thông báo tiếp nhận hợp quy.
- Có ghi nhãn hàng hoá đúng quy định.
II. Kỹ thuật nhân giống :
Hình 1: Chọn hạt sầu riêng gieo vào luống
Hiện nay, sầu riêng được nhân giống bằng nhiều phương pháp chủ yếu là nhân giống vô tính như: tháp cành, chiết, ghép ngọn, ghép bên hông gốc lớn (ghép bo), Trong đó, hai phương pháp ghép bên hông và ghép đọt được các nhà sản xuất cây giống áp dụng (vì chỉ cần 1-2 mắt lá ngọn) thì có thể cho ra một cây giống tốt trong thời gian ngắn).
1.Ghép mắt (Bo)
1.1 Chọn gốc ghép :
Về nguyên tắc, thì nên chọn hạt từ những giống sầu riêng thích nghi với điều kiện môi trường, chống chịu sâu bệnh để làm gốc ghép nhằm tận dụng ưu thế gốc ghép, tuy nhiên trong thực tế. Sau khi hạt sầu riêng được lấy ra khỏi trái, đầu tiên, chúng ta nên chọn hạt sầu riêng nào chắc mập, lành lặn nhất rữa sạch, xử lý qua thuốc trừ nấm bệnh rồi ươm vào giá thể cho nảy mầm trước khi đem gieo vào luống để trồng cây nguyên liệu làm gốc ghép.
Hình 2: Gốc ghép sau 2 năm trồng
Hạt được gieo thành từng luống sao cho dễ chăm sóc và bứng làm gốc ghép. Sau 1,5-2 năm có thể dùng làm gốc ghép. (Hình 2)
Tưới nước: Định kỳ 1 - 2 ngày tưới một lần tùy độ ẩm đất và điều kiện môi trường. Thường xuyên kiểm tra vệ sinh gốc ghép cho thoáng để hạn chế sâu bệnh và giữ gốc ghép sinh trưởng tốt, thân thẳng mau đạt kích thước chuẩn để làm gốc ghép, thường thời gian này kéo dài tới 24 tháng.
+ Bón thúc phân hoá học khi cây có 1 tầng lá ổn định. Mỗi tháng bón thúc 1 lần hỗn hợp phân NPK 20-10-10; 15-15-15. Tùy tình hình sinh trưởng của cây mà có thể bổ sung phân cho thích hợp.
+ Phòng trừ sâu bệnh
Phun các loại thuốc gốc đồng để ngừa bệnh, Đối với các loại côn trùng ăn lá trong vườn ươm: phòng và trừ bằng các loại thuốc sâu theo nồng độ khuyến cáo của nhà sản xuất.
Hình 3: Gốc ghép đã cắt bỏ đọt
Gốc ghép được gieo từ hạt khi đường kính nơi ghép ³ 2cm, dùng công cụ bứng gốc ghép, (đường kính bầu bứng 7-10cm, sâu 20-30cm) cắt bỏ hết lá và đọt chừa lại một đoạn 40-50cm, (Hình 3) dùng lá dừa nước ốp bầu lại tránh vỡ ra khi vận chuyển, đem để trong mát không tưới, khoảng 7-10 ngày khi cây ngừng hẳn sự vận chuyển nước từ gốc lên ngọn. Cắt ngang gốc ghép cách mặt bầu 20-25cm dùng nước sơn quét vào vết cắt chờ khô và chuẩn bị ghép.
1.2 Chọn bo ghép
Chọn cành ghép có lá vừa già từ những cây đầu dòng hoặc vườn cây đầu dòng đã được cơ quan chức năng công nhận, cành ghép không sâu bệnh có sức sống khỏe, cắt thành đoạn từ 30-40cm vào sáng sớm và giữ tươi trong túi nilon trong quá trình ghép.
1.3 Kỹ thuật ghép:
Hình 4: Tiến hành Ghép
Trên gốc ghép, dùng dao ghép rạch vết ghép thành hình chữ U xuôi dài 2-3cm, rộng 1cm cách vết cắt ngang gốc ghép 1-2cm trở về gốc. (Hình 4)
Image
Chọn Bo ghép có từ 1-3 mắt lá và mỗi lá cắt ngang bỏ phần đầu chừa lại 1/3 lá. dùng dao ghép hoặc lưỡi lam vuốt nhẹ hai bên gốc nhánh bo ghép dạng mũi nêm dẹp.
Tách nhẹ da gốc ghép, đặt bo ghép vào cho tượng tầng gốc ghép và bo ghép tiếp xúc nhau, dùng dây quấn vừa chặt gốc ghép và quấn từ dưới lên theo kiểu lộp nhà để hạn chế nước lọt vào làm ảnh hưởng đến khả năng tiếp hợp.
Hình 5: Trùm bo ghép bằng nilon
Dùng bịt nilon trắng mới trùm kín phần bo và vết ghép lại buột chặt (Hình 5) hoặc đưa vào mùng sản xuất cây giống đậy kín, che mát.
*Mùng cây giống: Chọn vị trí cao ráo, mát mẽ để làm mùng ươm cây giống, nếu không có vị trí mát thi phải che bớt nắng bằng lưới đen 70%. Mùng bằng nilon trắng kích thước sao cho dễ̉ chăm sóc, thông thường ngang 2,5-3m dài tùy vị trí chọn, cao 1,5-2m mái thẳng 2 bên hoặc dạng mái vòm.
Hình 6: Bo ghép sau 20 ngày và đưa ra vườn dưỡng
Khoảng 20 ngày sau bo ghép bắt đầu phát triển đọt mới, dở bỏ nilon đã phủ kín và đem ra vườn dưỡng cây con, (Hình 6) tốt hơn nên dưỡng gốc ghép trong túi nilon cho lên vài cơi đọt đạt tiêu chuẩn xuất vườn.
2. Ghép đọt
Với phương pháp này nên gieo hạt vào thẳng túi nilon để làm gốc ghép, khi gốc ghép đạt 2-3 tháng tuổi dùng lưỡi lam cắt ngang gốc ghép phía trên trục hạ diệp (phần thân thật) chẻ gốc ghép làm đôi sâu 1-1,5cm. (Hình 7)
Hình 7: Ghép đọt
Hình 8: Chăm sóc Sầu riêng sau ghép đọt
Chọn đọt ghép tương xứng với gốc ghép có lá lụa cắt lấy một đoạn 1-3 mắt lá và mỗi lá cắt ngang chừa lại 1/3 vuốt nhẹ hai bên gốc bo ghép dạng mũi nêm dẹp đặt vào vết chẻ trên gốc ghép.
Dùng dây cố định vết ghép cho vào mùng sản xuất cây giống đậy kín lại hoặc dùng bịt nilon trắng mới trùm kín cả bo ghép và vết ghép, 15 ngày sau quan sát thấy bo ghép đã dính và bắt đầu đâm đọt mới, mở bỏ bịt nilon trùm kín. Đem cây tháp nuôi dưỡng trong túi nilon chuyên dùng nuôi dưỡng đến khi cây giống đạt tiều chuẩn xuất vườn. (Hình 8)
3. Ghép cành
Hình 9: Kỹ thuật ghép cành
Gốc ghép chuẩn bị như phương pháp ghép đọt, tuy nhiên cố gắng nuôi trong túi nilon kích thước nhỏ cở 0,8x1,2cm. Cành ghép trên vườn cây đầu dòng được chọn lọc không sâu bệnh, cành có lá vừa già, cành không non quá cũng không già quá, chiều dài cành từ 30-40cm.
Gốc ghép được vạt thành một cái nêm trên ngay vị trí tử diệp; cành ghép được vạt từ phía dưới lên. vạt sâu vào ½ cành chiều dài đường vạt khớp với nêm trên gốc ghép.
Đưa gốc ghép vào vị trí đường vạt và dùng dây nilon quấn kín chỗ ghép. Xong cố định túi gốc ghép vào giá đở cho chắc chắn, khoảng 20-30 ngày sau có thể cắt cành xuống nuôi dưỡng để trở thành cây giống.
4. Nuôi cây giống
4.1 Chọn bầu nuôi cây giống
Bầu nuôi cây giống phải có màu đen, bầu phải chắc chắn và nguyên vẹn. Đường kính và chiều cao tương ứng là 14 - 15 cm và 30-32 cm. Số lỗ thoát nước từ 20- 30 lỗ/ bầu, đường kính lỗ 0,6-0,8 cm. Giá thể phải đầy bầu ươm.
4.2 Giá thể nuôi cây giống
Trong các thành phần của giá thể bầu ươm cây giống, tỷ lệ các thành phần và phân bón có vai trò cực kỳ quan trọng, giúp cho cây sinh trưởng tốt.
Các loại giá thể như: Đất phù sa để khô hoặc đất mặt đập nhỏ, mụn dừa, trấu, tro trấu… đã qua xử lý, khi trộn đều với đất nhỏ sẽ làm tăng thêm độ tơi xốp cho đất, giúp đất không bị nén lại sau khi tưới nước hoặc để lâu ngày. Giá thể phải có khả năng giữ nước rất hiệu quả, giúp cây con trồng trong bầu ươm có sức sống càng cao.
* Đất
Đất là thành phần không thể thiếu để làm bầu ươm cây, Đất vô bầu cây giống phải chọn đất thịt nhẹ, đất tầng mặt hoặc đất cát không có mầm bệnh, có nhiều chất dinh dưỡng, độ pH từ 6-7 là tốt nhất. Đất làm bầu ươm phải được làm thành các hạt nhỏ tơi xốp, để dễ dàng trộn hỗn hợp các loại phân bón và giá thể khác. Bình thường, để có loại đất nhỏ tơi xốp như thế, chúng ta nên để cho đất khô rồi đập nhỏ, sau đó sàng theo yêu cầu, lọc bỏ sỏi và các tạp chất nguy hiểm.
* Mụn dừa
Mụn dừa là thành phần chủ yếu trong giá thể nuôi cây giống, Mụn dừa còn được nhiều người gọi là xơ dừa, mùn dừa hay mụn xơ dừa. Tuy nhiên khác với xơ dừa, mụn dừa đã được rây lọc chỉ cần phần mụn chứ không còn lẫn sợi xơ dừa.
Xử lý mụn dừa chính là tách thành phần Tanin và Lignin ra khỏi mụn dừa và giữ lại các thành phần có ích, vì Tanin và Lignin là 2 chất có tác động trực tiếp làm cản trở quá trình phát triển của cây trồng.
Tiến hành xử lý theo các bước sau:
* Cho mùn dừa vào nước sạch để ngâm với lượng nước ngập được số mùn dừa, nước càng nhiều thì xả chát càng nhanh và triệt để nhưng tốn nước. nếu không có điều kiện ngâm thì dùng vòi nước sạch pha vôi phun lên đống mụn dừa.
* Sau khi ngâm được 2- 3 ngày thì xả nước đi và thay nước mới ngâm tiếp 2-3 ngày nữa, sau đó lại tiếp tục xả nước đi
* Hòa nước vôi với lượng vôi bằng 5% trọng lượng khô của mùn dừa, rồi ngâm khoảng 5 – 7 ngày
* Sau khi ngâm nước vôi xong thì xả hết nước đó đi và cho nước sạch vào xả từ 1 đến 2 lần.
* Đem phơi khô và trữ để sử dụng
4.3 Cách trộn đất làm bầu ươm trồng cây:
Để có hỗn hợp đất ươm cây tốt, cần trộn đều đất khô đập nhỏ, mụn dừa đã xử lý, trấu, tro trấu theo tỷ lệ như sau 1:5:3:1. Công đoạn này có thể sử dụng các loại máy trộn nguyên liệu để tiết kiệm thời gian và làm hỗn hợp được trộn đều hơn. Trong khi trộn, người thực hiện cần lưu ý không để nguyên liệu quá ẩm hoặc quá khô, để việc vô bầu thuận lợi.
4.4 Chăm sóc cây giống
Cây giống được chăm sóc trong nhà lưới che mát từ 40-50 %, tưới nước đầy đủ và bón phân hợp lý bằng các loại phân như DAP; NPK 20-10-10; 15-15-15 ….
5. Phòng trị bệnh:
5.1 Bệnh đốm lá :
- Tác nhân: do nấm Phomopsis gây ra.
Hình 10: Bệnh đốm lá trên Sầu riêng
- Gây hại : nấm thường tấn công vào thời kỳ cây non. Khi nhiễm bệnh, cây thường nổi đốm màu vàng giữa lá, lá cây thường rụng sớm, cây chậm phát triển, lâu dần các đốm màu vàng đó sẽ lan rộng và khiến lá cây bị rụng.
- Phòng trị :
Cần thường xuyên thăm vườn, theo dõi từng cây. Nếu phát hiện nấm bệnh gây hại, tiến hành ngắt bỏ phần bị bệnh đem tiêu huỷ để tránh lây lan diện rộng. Lưu ý bón phân đầy đủ cho cây, không bón quá nhiều phân đạm, bổ sung phân hữu cơ vi sinh để cây có đủ chất dinh dưỡng phát triển và chống lại sâu bệnh.
Sử dụng Difenoconazole + Meta Laxyl hoặc Copper Hydroxide để phun cho cây theo hướng dẫn trên bao bì.
5.2 Bệnh thán thư:
- Tác nhân: Do nấm Collectotrichum Zibethinum gây ra.
- Triệu chứng: Đây là bệnh khá phổ biến trên sầu riêng, lúc đầu bệnh xuất hiện từ mép hay chóp lá, lan dần vào trong phiến lá, có màu nâu đậm, (Hình 11) vết bệnh điển hình là để lại các đường viền có hình tròn màu nâu đậm dọc theo 2 gân chính của lá. Bệnh thường xâm nhiễm mạnh ở giai đoạn đọt non, lá non mới mở. Chúng lây lan nhanh chóng trong điều kiện thời tiết mưa ẩm, nhiều sương mù, ẩm độ cao.
- Trị bằng thuốc đặc trị như Propineb; Ziram theo liều lượng hướng dẫn trên bao bì.
Hình 11: Bệnh thán thư trên Sầu riêng
5. 3 Bệnh cháy lá non :
- Tác nhân: do nấm Rhizoctonia solani gây ra.
- Triệu chứng: Trên lá bắt đầu là những đốm màu nâu sũng nước, sau đó lan rộng dọc theo 2 mép lá làm lá không phát triển được, bệnh xuất hiện nhiều trong mùa mưa. Phòng trị bằng thuốc đặc trị như Cabrio; Ridozeb, Anvil, Validacin theo hướng dẫn trên bao bì.
III. Ghi nhãn giống cây trồng
Căn cứ theo Nghị định 94/2019, việc ghi nhãn giống cây trồng thực hiện theo quy định tại Nghị định số 43/2017/NĐ-CP ngày 14 tháng 4 năm 2017 của Chính phủ về ghi nhãn hàng hóa và nội dung ghi nhãn như sau:
1. Tên giống cây trồng: Sầu riêng ….. ghi đúng tên theo tên cây đầu dòng hoặc vườn cây đầu dòng được cấp còn hiệu lực. Cấp giống theo quy định tại tiêu chuẩn quốc gia. Trường hợp chưa có tiêu chuẩn quốc gia thì áp dụng tiêu chuẩn cơ sở. Đặc tính của giống bao gồm: Chỉ tiêu bắt buộc gồm chỉ tiêu nêu trong tiêu chuẩn quốc gia hoặc tiêu chuẩn cơ sở về giá trị canh tác, giá trị sử dụng; chỉ tiêu chất lượng vật liệu nhân giống theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia hoặc tiêu chuẩn cơ sở phù hợp quy định tại Điều 25 của Luật Trồng trọt.
2. Hướng dẫn bảo quản và sử dụng: Có tài liệu kèm theo Ghi rõ điều kiện bảo quản; phạm vi sử dụng của giống về thời vụ, vùng địa lý, tóm tắt quy trình trồng và chăm sóc (khi có yêu cầu đặc biệt) phù hợp với thông tin trong hồ sơ cấp Quyết định công nhận lưu hành giống cây trồng hoặc tự công bố lưu hành giống cây trồng. Thông tin cảnh báo an toàn (nếu có). Định lượng giống cây trồng (khối lượng giống hoặc số lượng cây, bầu, hom giống).
3. Ngày sản xuất, hạn sử dụng: Ngày sản xuất cây ghép là ngày ghép; ngày sản xuất cành giống, hom giống là ngày cắt cành giống, hom giống, hạn sử dụng 01 năm.
4. Tên và địa chỉ của tổ chức sản xuất: Ghi rõ ràng theo giấy phép đăng ký kinh doanh.
IV. Tiêu chuẩn ngành cây giống sầu Riêng
Theo Quyết định số 106/2001/QĐ-BNN về việc ban hành tiêu chuẩn cây giống cây ăn quả của Bộ Trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tại 10 TCN 477-2001 cần tham khảo như sau:
Gốc ghép phải có thân và bộ rễ thẳng, vỏ không bị thương tổn đến phần gổ. Mặt cắt thân gốc ghép lúc xuất vườn nằm ngay phí trên cành ghép, có quét sơn hoặc các chất tương tự, không bị dập, xùi. Đường kính gốc ghép đo dưới vết ghép khoảng 2cm từ 1,0-1,5 cm. Vị trí mắt ghép trên giá thể của bầu ươm từ 15-20cm, vết ghép phải liền và tiếp hợp tốt. Bộ rễ phát triển mạnh, có nhiều rễ tơ. Thân cây thẳng và vững chắc có trên 2 tầng lá, các lá ngọn phải trưởng thành có hình dạng và kích thước đặc trưng của giống.
Chiều cao cây giống từ mặt giá thể đến đỉnh chồi trên 80 cm, đường kính chồi ghép (đo từ vết ghép trở lên 2 cm) từ 0,8 cm trở lên.
Bầu ươm có màu đen, chắc chắn và nguyên vẹn đường kích bầu là 14-15 cm và chiều cao bầu là 30-32 cm, giá thể đầu bầu ươm. Số lổ thoát nước 20-30, đường kính lổ 0,6-0,8 cm./.
